31/3/12

'El cuaderno de barro' (2011) - Sormen prozesua

Atzo, Isaki Lacuesta Bilbo egon zen hizketan bere bi lan proiektatu ondoren:  bata “El cuaderno de barro” dokumentala eta bestea “Los pasos doble” fikzioa, pasadan Zinemaldia Urrezko Kontxa irabazi zuena. Ez nuen zuzendari honen lana ezagutzen, eta atzokoa aukera paregabea izan zen hau ezagutzeko.



‘El cuaderno de barro’ dokumentalean Miquel Barceló margolariaren bizitza eta lana erakusten digu Lacuestak, hau Malin bizi da. Gainera, honek koadroak margozteaz aparte, “Paso dobles” izenburuko performance-a antzezten du publiko afrikar eta kameraren aurrean. Orokorrean, dokumental honek artista baten sormen prozesua erakusten digu.

Isaki Lacuestaren hitzak entzun ondoren dokumentalaren zenbait elementu hobeto ulertu ditut, adibidez, dokumentalean ikusten dugun performance-a. Honetan afrikar tradizio, istorio zein elementu desberdineei egiten diote erreferentzia. Argiena nire ustez, maskarenak dira, bi arrazoiengatik. Lehena, publikoak berehala ulertzen du erreferentzia kultural hori. Bigarrena, Isaki Lacuestak muntai paralelo baten bidez afrikar maskaradun talde bat dantzan erakusten digu.

Behin Miquel Barcelóren lana hobeto ezagututa, eta esan bezala, performance horretan agertzen diren zenbait elementuren esanahia ulertu ondoren, errazago ulertzen da eszena hori. Hori dela eta, dokumentalaren proiekzioan zehar informazio falta bat antzeman dut, ikusitakoa hobeto ulertzeko beharrezkoa iruditzen zait zuzendariaren edota artisten azalpena.

Fikzioarekin harreman estua duen dokumentala da, Lacuestak esku ona du grabatzerako orduan. Irudi indartsu eta ederrak lortzen ditu. Zuzendariak argi zuen dokumental honen protagonistek zuten potentziala. Dokumental honetan agertzen diren pertsonak, pertsonai bihurtuko dira, “Los pasos dobles” fikzioan.

27/3/12

'The Hunger Games' - Fenomeno berria

Harry Potteren saga amaituta; Twilightena amaitzear … zineak saga literario berri bat ustiatu beharra zuen eta guztiz asmatu dute aukeraketan: “The Hunger Games” zientzia fikziozko trilogia.

“The Hunger Games” pelikula pasadan asteburuan estreinatu zuten Estatu Batuetan eta ostiral-astelehen bitartean 200 milioi dolar baino gehiagoko irabaziak lortu ditu. Kopuru itzela kontuan izanda pelikularen aurrekontua 75 milioi dolarrekoa izan dela. Lehen entrega honek arrakasta ikaragarria izan du, zinearen historian estreinaldiaren lehen asteburuan etekin gehien lortu dituen hirugarren pelikulan bihurtuz (Harry Potterren azkena eta Christopher Nolanen The dark knighten ondoren).

Fenomeno zinematografiko berri baten aurrean gaude. Baina, zer dira “The Hunger Games”?

Jennifer Lawrence aktoresa, Katniss Everdeen-en rolean 
“The Hunger Games” edota “Gosearen jokoak” trilogia zinematografiko bat izango da. Katniss Everdeen  dugu pelikularen protagonista, heroi zinematografiko berria. Estatu Batuetan kokatzen da abentura; etorkizun post-apokaliptiko batean. Herritarrak 12 distritutan banatuta bizi dira Capitolio izeneko gobernu boteretsuaren menpean.  Urtero ‘reality show’ bat bailitzan “Gosearen jokoak” ospatzen dira. Hauetan, zozketaren bidez, distrito bakoitzeko neska eta mutil bat aukeratzen dituzte Gosearen Jokoetan parte har dezaten. Hil ala biziko lehiaketa bat, non irabazlea izango den bizirik ateratzea lortuko duen pertsona bakarra.

‘The Hunger Games’ fenomeno literarioa dugu jada, eta zenbaki horiek lortzen jarraituz gero, fenomeno zinematografiko handienean bilakatuko da. Pelikula apirilaren 23an estreinatuko da. 

22/3/12

'Reality Bites' (1994) - Errealitaterako toki gutxi

Pelikula hau baloratzeko orduan beti zalantzak ditut. Orokorrean gustuko dudan pelikula da, istorio polita. Baina, amaieran topikoetan erortzen da. Ben Stiller aktoreak zuzendutako pelikula honek hasiera ona du, planteamendua sendoa da, dokumental formatua eta fikzioa nahastuz hasten da. 90ko hamarkadaren gazteen arazoen isla izan nahi duen pelikula dirudi, eta esan bezala, hasierako partean pelikula desberdina izatea lortzen du.

Pelikula korala izan daitekeen arren, Lelaina da garrantzi gehien hartzen duen pertsonaia; hots, Winona Ryderren pertsonaia. Lelainak 23 urte ditu, ikus-entzunezko munduan dabil galduta, eta horrek nolabait berarekin identifikatuta sentiarazten nau, agian horregatik gustuko dut pelikula. Lizentziatu berri den emakume gazte hau ez da etorkizuna definitzeko kapaz, lanetik bota berri dute, eta honen helburu nagusia bera eta bere lagunak bizitzen ari diren errealitatea "kapturatzea" da geroago grabatutako materiala dokumental batean bihurtzeko.


Istorio honen pertsonaiek pelikulan dioten bezala identitate propio baten falta dute, estereotipoz betetako gizarte baten baitan galduta dabiltza, eta euren identitatea, euren tokia aurkitzeko gai izan behar dira. Filosofia horren defendatzaile nagusia Troy da, Ethan Hawken pertsonaia. Oso azkarra den mutil alferra, "filosofoa", gizartearen hipokresiaz nazkatuta dagoena. Honek defendatzen du bakoitzak bere kabuz pentsatzeko gai izan behar duela, eta ez besteek inposatutako hori onartzera mugatu.

Lelainak grabatutako "errealitate hozkada edo ziztada" horretaz, honen ingurukoen errealitate horretaz, sozietateak barre egingo du. Zalantza eta kezkaz betetako gazteria batez barre egiten dute gizarte zein hedabideek. Pelikula erromantiko honek pesimismo kutsu bat duela uste dut, Troyren pertsonaian islatutakoa. Hasieratik defendatzen du originaltasuna, desberdina izatea, filosofia, gizartearen arauen kontra egitea... Baina amaieran bere filosofia hori zapuztuko du, aldaketa hau, traje baten bidez adierazita. Horrek Hollywoodeko maitasun istorio tipikoan bihurtzen du pelikula, eta hasieran planteatzen zuen gazteria zalatzailearen irudia lurperatzen du. Hala ere, esan bezala, gustuko dudan pelikula bat da.

20/3/12

'Groundhog day' (1993) - Esna zaitez Phil!

Imajina ezazu egunero egun berdina bizitzen duzula; goizean goiz altxatzen zarenetik oheratu arte. Imajina ezazu inguratzen zaituen gauza oro behin eta berriro errepikatzen dela, aldaketarik gabe. Hau da Phil Connorsi, Bill Murray aktoreari, "Groundhog day" komedian gertatzen zaiona.

Phil Connors harroputz galanta da eta albistegietako eguraldiaren aurkezlea. Rita (produkzio arduraduna), Larry (kamera) eta Philek Punxsutwaney izeneko herrixkara joateko ardura dute, bertan "Marmotaren eguna" grabatu behar dutelako. Herri horretan urtero marmotaren egun ospetsua ospatzen da, eta honetan Phil izeneko marmotak (kasualitatea?) negua zenbat astez luzatuko den iragartzen du.


Phil Connorsek izen ahoskaezina duen herrixka horretara ailegatzen den unetik alde egin nahi du, hala ere elurte batek honen ihesa eragotziko du. Hori dela eta, gaua igaroko dute bertan. Hurrengo egunean esnatu eta berehala Phil aurreko egun berbera bizitzen ari dela jabetzen da: irratian abesti eta esatarien hitz berdinak, kalean zehar topaketa berdinak... Dena gertatzen da zehatz mehatz aurreko egunean gertatu zen bezala.

Ez dut uste kasualitatea denik Philen izena eta marmotaren izena berbera izatea (aurreko argazkian harremana islatzen duen planoa ikusten dugu). Bill Murrayren pertsonaiak, marmotaren antzera, "esnatu" eta erreakzionatu behar du, jarrera aldatu. Philek marmotak iragarritako sei negu asteak herri horretan igaroko ditu ihes egiteko aukerarik gabe, eta bizitzen ari den egoera horri arrazoi logikorik aurkitu ezinik.

Egun bakar bat era desberdinetan erakusten digu zuzendariak. Phil Connorsek umore onez onartzen du egoera hasieran, batzuetan etsitu egiten da; beste batzuetan ligatzeko aprobetxatuko du, baita bere buruaz beste era desberdinetan egingo du hurrengo egunean ezer gertatu ez balitz bezala berpiztuz... eta nola ez, denbora horretan, maiteminduko da.


Komedia ona eta dibertigarria, Bill Murrayren lan bikaina erakusten duena eta errutina komikotasunaren oinarri bihurtzen dakiena.

18/3/12

'The Ides of March' (2011) - Leialtasuna eta traizioa

George Clooneyk zuzendariaren rola hartzen du berriz ere thriller politiko honetan. Clooneyk politikaren aspektu guztiak jipoitzen ditu lan honekin. Stephen Meyers (Ryan Gosling) dugu pelikularen protagonista. Gazte idealista honek, Paul Zaparekin batera Mike Morris (Clooney) hautagai demokrataren kanpaina zuzentzeko ardura du.


"The Ides of March"-en hauteskunde kanpaina baten tripak edo "banbalinak" ikusten ditugu, politikaren antzerkia. Kanpainaren zuzendaria da boterearen harien kontrolatzaile, hau da, dena bere kontrolpean du. Pelikulan zehar pertsonaiek leialtasun eta traizioaren inguruan hitz egiten dute. Guztiek zikin jokatzen dute, dena da harrokeria eta hipokresia. Azken finean, balore guztiak alde batera uzten dira; leialtasun guztiak desagertzen dira, boterea lortzeko bidean. Pertsonaiak soilik bere buruari leial dira, bere anbizioaren mesedetan jokatuko dute beti.

Stephen Meyerek bere konfidantza guztia jarriko du Mike Morrisengan. Dena perfektua dirudi turbulentziak agertzen diren arte. Stephen Meyer, berak defendatzen duen hautagaia zikin jokatzen ari dela ohartzen den arte. Hortik aurrera bere jokabidea aldatuko da. Txantaje eta traizioak kamara atzean. Pelikulak baita erakusten du prentsa eta politikaren harremana zaindu beharrekoa dela, akaso ez dira prentsa eta politika lagun minak?


Thriller politiko ona, ondo zuzendutakoa eta egituratutakoa, tentsioa areagotzen doa amaierara heldu heinean, motz egiten da. Honetan asko laguntzen du Alexader Desplaten musika. Pelikularen aktore taldea luxuzkoa da, hauen artean Ryan Gosling nabarmentzen da. Modan dagoen aktore honek begirada hotzena erakusteko gaitasuna du, "Drive"-n hala egin zuen, eta "The Ides of March"-en berriz ere lortzen du. Gero eta gehiago gustatzen zait.

Orokorrean pelikulak helburu kritiko edota salatzaile bat du, baina "maltzurragoa" izan zitekeen. Sexu jazarpenaren trama thriller politikoetan "cliché" bilakatzen hasi da.

15/3/12

'Bridesmaids' (2011) - Berdintasun komikoa

Baldarrak, astakirtenak, lotsagabeak izateko berdintasuna. Umore eskatologikorako, sexuaz hitz egiteko, erresaka sufritzeko berdintasuna. Gizon eta emakumeak Hollywoodek pentsatzen duen baino aspektu gehiagotan berdinak gara, eta azkenean, hau islatzen duen pelikula batekin topo egin dugu: "Bridesmaids".



Annie (Kristen Wiig) hogeita hamar urte inguruko emakume ezkongabea da. Lillianek, honen lagun mina, bere ohorezko dama izateko eskatzen dioenean pozik  onartzen du, baina aldi berean Annie bere orainaren inguruan errefexionatzen hasten da. Annie bere bakardadeaz ohartzen da, eta gainera, zerbait edota norbaitekin konprometitzeko duen gaitasun ezaz ere.

Annie ez dago prest gainontzeko ohorezko damen aurrean bizitzan porrot egin duen emakume gisa aurkezteko. Hori dela eta, helburu bat zehazten du, Lillianen ohorezko damarik hoberena izan behar du. Helburu hau lortzeko bidean egindako ekintzek aldiz, ondorio latzak izango dituzte.

Maitasun eta adiskidetasuna dira pelikula honen gai nagusiak. Nire ustez, bada eszena bat adiskidetasunaren metafora gisa planteatuta dagoena, hutsala dirudien arren: Anniek magdalena bakar bat sukaldatzen duen eszena. Magdalena hori ez da magdalena arrunta, landutakoa da, pazientziaz eta denborarekin "eraikitakoa" eta une bakar batean hondatutakoa. Berdin gertatzen da Annie eta Lillianen adiskidetasunarekin. Annie "Peter Panen sindromearen" menpe bizitzen den emakumea da, ez du pertsona heldua izan nahi, ez die arazoei aurre egin nahi. Batzuetan ume bat bailitzan jokatzen du ere. Anniek bere arazoez jabetu eta jokaera aldatu beharko du.


"Bridesmaids" pelikulak gidoi on bat du (Oscar sarietarako izendapen bat lortu duena) eta protagonista talde koral oso on bat. Kristen Wiig, Maya Rudolph eta Melissa McCarthy dira nire ustez komedia honen zutabe nagusiak. Paul Feig-ek zuzendu du pelikula hau eta "Apatow Productions"-en zigilu nabaria du.

Judd Apatow-k ekoizten eta zenbaitetan zuzentzen dituen komediek zenbait elementu komun dituzte: oinarrian happy end bat duten estruktura arrunteko komediak dira. Hauetan komiko onak ikusten ditugu, gehienak Apatow-ren lagun onak eta gidoilariak ere; elkarrizketa eraginkorrak, gag bikainak, landutako gidoiak eta pertsonai sekundario onak dira honen "estiloaren" adierazle nagusiak. "Bridesmaids"-en elementu hauek presente daude.

Horretaz aparte "Apatow Productions"-en pelikuletan giro familiarra, lagunartekoa, antzeman dezakegu. Pertsonaiek kimika berezi bat dute. Familia honen kide ditugu Greg Mottolla, Paul Feig eta Apatow bera zuzendaritzan; gidoigintza-aktore lanetan Seth Rogen, Kristen Wiig edota Jason Segel; aktoreen alorrean Steve Carell, Paul Rudd, Jane Lynch, Jonah Hill, Martin Starr, Bill Hader edota Michael Cera.  Azkenik, pelikuei dagokienez, "The 40 year-old virgin", "Knocked up", "Adventureland", "Forgettin Sarah Marshall" edota "Superbad" bezalako pelikulak aurkitzen ditugu.

Izenburu eta izen guzti hauek gaur egungo amerikar komediaren adierazle nagusiak dira. "Apatow Productions" estiloa hobeto ulertzeko gomendapen bat: "Freaks & Geeks" telesail bikaina.

"Bridesmaids" euskarazko azpitituluekin ikusteko aukera duzue ere: http://bit.ly/AwAFP6

11/3/12

'Some like it hot' (1959) - Nobody's perfect!

Denboran zehar 'freskotasuna' mantendu duten pelikulen artean "Some like it hot" aurkitzen dugu. Telebistan programatuta ikusten dudan bakoitzean berriz ikusten saiatzen naiz, berriz disfrutatzen dut bere gag, elkarrizketa eta aktoreekin. Nahiz eta perfektutasun ezaren leloa defendatu, "Some like it hot" pelikula perfektutasunetik hurbil dago.

Billy Wilderrek jorratutako gaien artean mozorroarena dago, eta pelikula hau horren adierazle da. Hasieratik ezer ez da dirudiena. Adibidez, hileta kotxe bat tirokatzen dute, baina honetan ez dago hildakorik, alkohola baizik. Joe (Tony Curtis) eta Jerry (Jack Lemmon) hilketa baten lekuko izan dira, gangster talde bat segika dutela irtenbideren bat bilatu behar dute, emakumeez osatutako musika banda baten kide bihurtuko dira. Sugar (Marilyn Monroe) ezagutuko dute bertan eta biek hau konkistatzeko lehia hasiko dute. Baina esan bezala, ezer ez da dirudiena, ez ohikoa dena gertatuko da.

Adibidez, Joe aberatsez mozorrotuta Sugar konkistatzera doanean alderantzizkoa gertatzen da. Joe izango da seduzitutako pertsona, Sugar aldiz, seduktorea. Berdin gertatzen da Osgood eta Daphne/Jerryrekin. Maite dudan eszena bat tangoarena da, honetan muntaketa paraleloa ikusten dugu, batetik Joe eta Sugar ikusten ditugu Osgooden yatean musukatzen. Bestetik, Daphne eta Osgood tango bat dantzatzen. Azken hau da gehiago interesatzen zaidana, hasieran Jerryrentzat pentsaezina zen Osgoodekin eroso sentitzea, baina tangoaren eszenatik aurrera gauzak aldatuko dira: La comparsita behin eta berriro entzuten dugun bitartean, Daphnek hartzen du egoeraren kontrola, ondo pasatzen du, nolabait, bere papera sinesten du. Komikotasuna handia duen eszena dugu. (Bideoa)


Pelikula honetan oso garrantzitsuak dira elkarrizketak. Wilder eta Diamondek bazekiten esku artean zuten materiala oso ona zela, eta ez zuten onartuko ikusleak txisteren bat galtzea. Horregatik elementu ezberdinak erabiliko zituzten pausak markatzeko, jendeak barre egingo zuen uneak aurreikusten saiatu ziren, modu horretan ikusleak gidoiaren lerrorik edo hitzik galdu ez zezan. Badago hau praktikan jartzen duten eszena bat: Joe logelara heltzen da eta Daphne/Jerry ohean etzanda ikusten du, hau abesten dago, zoriontsu, maraka batzuk astinduz. Daphnek esaldi bakoitzaren amaieran marakak astinduko ditu, elkarrizketa pausatuz, eta aldi berean ikusleari barre egiteko "denbora" emanez. Elementu guztiek funtzio bat beteko dute beti. (Bideoa)


"Some like it hot" pelikularen amaiera guztiok ezagutzen dugu, amaiera oso ona du, borobila; askotan erabili dugun esaldi batekin ixten da pelikula. Billy Wilderrek beti pertsonai inperfektuak erakusten ditu, bizitza bera inperfektua delako, eta amaierako esaldiak hori defendatzen du. Azken lerroak bikainak dira.

Aste monografiko honi amaiera emateko pelikula ona dela iruditzen zait. Billy Wilderrek behin baino gehiagotan jorratutako gaiak eta honen pelikula gehienak komunean dituzten elementuak ikusten ditugulako: mozorroa, zuri beltza, ironia eta sarkasmoz betetako elkarrizketak, Jack Lemmonen presentzia...

Monografiko honetarako aukeratu ditudan pelikula guztiak asko gustatzeaz aparte, bakoitzak Billy Wilderren aspektu desberdin bat erakutsi eta honen estiloa definitzen dutela uste dut. Espero aste hau zuen interesa piztu izana. Akatsak egongo dira noski, baina... Nobody's perfect! (bideoa)


10/3/12

'Sabrina' (1954) - Ez al da erromantikoa?

Ez al da pelikula hau amodio istorio klasiko baten adibide ona? Ez al da Audrey Hepburn aktoresa on, xarmangarri eta fotogenikoa? Ez al da erromantikoa?

Billy Wilderrek pelikula erromantiko hau zuzendu zuen 1954an, luxuzko hirukote protagonista batekin: Audrey Hepburn, William Holden eta Humphrey Bogart (azken honekin zenbait tirabira izan zituen grabaketa zehar, ez ziren ondo konpondu).


Errauskineren bertsio 'moderno' baten aurrean gaude. Sabrina, Larrabee familiaren txoferraren alaba da; David Larrabeez maiteminduta dago. David (Holden) gizon eder, alfer eta bizizalea da.

Sabrina beti ametsetan dabil, betidanik egon da Davidez maiteminduta eta goitik behera ezagutzen du honek ligatzeko erabiltzen duen eskema: champagne botila eta kopa pare bat, tenis pista, eta musika taldearen eskutik "Isn't it romantic?" abestia entzuten dugu neskatoren baten interesa piztu nahi duen bakoitzean. Sabrina neska gaztea da, ilusoa, erraz maitemintzen dena. Bi urtez joango da Frantziara sukaldaritza ikastera. Parisetik bueltan gauzak guztiz aldatuko dira.

Ipuin berezi honetan gaztelu eta erreinu handiak multinazionalek ordezkatzen dituzte. Larrabee enpresak, Linusen bidez, botere gehiago lortzeko helburuarekin, David beste enpresa handi baten alabarekin ezkonduko dela adosten du. Hala ere, hori ez da arazo larria Davidentzat, ezkontzear egon arren, Sabrinarekin egoteko arazorik ez duelako; Sabrina pozik, hainbeste amestutako printzearekin egotea lortzen du.

Linus (Bogart), Daviden anaia da, honen muturrekoa: langilea, serioa eta bakartia. David eta Sabrinaren arteko erlazioak Linusek antolatutako "enpresa-akordio-ezkontza" pikutara eraman dezake eta ez dago horretarako prest. Desastre hori ekiditzeko intentzioarekin, Linusek Sabrinaren interesa bereganatzea erabakitzen du, Sabrina maitemindu behar du. Pelikulan nire ustez badira ederrak diren bi eszena, hauetan Linus eta Sabrina dira protagonistak.


Lehenengoa (eszena ez dut aurkitu) Sabrina Daviden zain dagoen unea da, eta honen sorpresa Daviden ordez Linusekin topo egiten duenean. Linusek Daviden "eskema" jarraitzen du, eta hau eraginkorra dela dirudi. Bigarren eszena (goiko bideoa) Linus eta Sabrina kotxean ikusten duguna da, honetan Audrey Hepburn "La vie en rose" abesten dago, une batean Sabrina abesten dagoen bitartean Linus liluratuta gelditzen da honi begira, eta nire ustez, une zehatz horretan, Sabrinaz maitemintzen da.

Pelikula klasikoa da hasieratik amaierara arte. Badago Sabrinak dioen esaldi bat honen sentimenduak adierazteko perfektua dena, zera dio: "Gaixotasunetik sendatu ondoren, erremedioaz sendatu behar". Esaldi polita iruditzen zait. Xarmaz betetako pelikula erromantikoa. Ederra.

9/3/12

'One, Two, Three' (1961) - Bat, bi, hiru

Billy Wilderrek askotan gai serioak ikuspuntu komiko batetik lantzen zituen, hala ere kuriosoa izan zen komedia honekin gertatu zena. Gerra Hotzaren inguruko komedia da "One, Two, Three", 1961an Berlinen grabatutakoa. Kasualitatez, urte horretan, filma grabatu bitartean, Berlingo harresia eraiki zuten; hori dela eta pelikula estreinatu zenean ikusleek ez zuten gatazkaren inguruan barre egiteko gogorik, pelikula porrot bat izan zen eta Wilderrek zenbait kritika jaso zituen. Hala ere, Woody Allenen esaldi batek dioen bezala: "Tragedia eta denbora berdin komedia", eta horrela gertatu zen; "One, Two, Three" komedia 1986an berriro estreinatu zuten, arrakasta handiarekin gainera.

C.R. MacNamara (James Cagney) Berlinen lan egiten du, Coca-Colaren egoitzan. Honen helburua igoera bat lortzea da Londreseko egoitzara joateko. Bere nagusiaren alaba, komunista batekin ezkondu dela esaten diotenean, honen ingurua kaos batean bihurtzen da, joan etorriz betetako komedia bikain bati hasiera emanez.


 BAT! Lan honetan Billy Wilder eta I.A.L Diamond idazlearen arteko elkarlana aurkitzen dugu berriz ere (hauen kolaborazioen artean, "The Apartment", "The Front Page" zein "Some like it hot" ditugu). Batera idatzitako istorioetan komedia generoa jorratu zuten arrakasta handiarekin. Gidoiek ildo narratibo eta egitura sendoa zuten, kasualitatearentzat ez zegoen tokirik. 'One, Two, Three' komedia arina izan behar zuela argi zuten, eta horretarako izenburuak dioena aplikatu zuten: "Bat, bi, hiru", akzio baten ondoren beste bat etorri behar da berehala, atseden unerik gabe, eta horrela ikusten dugu filmean. Lasai hasten den istorio bat gero eta abiadura handiagoa hartzen doa klimaxera heldu arte.

BI! Mendebaldearen eta ekialdearen arteko gatazka ikusten dugu, kapitalismo eta komunismoaren artekoa, kasu honetan Berlin hiria oinarri hartuz. Behin baino gehiagotan Wilderren filmek amerikar eta europar kultura edota gizarteak nahastuta erakusten dituzte, zuzendaria amerikan lan egiten zuen europarra zen eta aukera zuenean bien arteko harreman hori erakusten zuen bere pelikuletan. Beti bezala, Wilderrek bi sistemak, bai kapitalista, bai komunista, zeharka kritikatzen ditu, biak muturreko pertsonaien bidez erakusten dituelako. Bai amerikar kapitalistak bai komunistak hipokrita gisa aurkezten ditu maila berean jarriz, pertsonaietako batek zera esaten du: "Ez zara inoiz kapitalista amerikar bat izango, komunista aberats bat baizik".


HIRU! Ernst Lubistchi egindako  omenaldia dugu pelikula hau, Ninotchka (1939) pelikulari egindakoa. Wilder Ninotchkaren gidoilaria izan zen, pelikula horrek baita komunismo eta kapitalismoaren arteko gatazka erakusten du era komiko erromantikoan. Lubistchen pelikulari egindako erreferentzia nagusiak bi dira: batetik, pixka bat despistatuta dagoen hirukote errusiar komunista baten presentzia; bestetik, komunismo eta kapitalismoaren arteko gatazka arroparen bidez adierazteko erabakia. Ninotchkan Greta Garbok  hainbeste gorrotatzen duen kapitalismoaren tranpan erortzen da,  kapritxoz, txano bat erosten duenean. 'One, Two, Three' pelikulan komunista iraultzaile, gogotsu eta gaztearen eraldaketa ikusten dugu arropa aldaketaren bidez, aristokrata batez "mozorrotzen" dutenean. Azken eszena hau eta pelikularen erdialdera kokatzen den pertsekuzio zoroaren eszena dira, nire ustez, komedia zoro eta dibertigarri honen une hoberenak.

8/3/12

'The front page' (1974) - Esklusibaren bila

Howard Hawks zuzendaria Billy Wilderren mentoreetako bat izan zen, horregatik Wilderrek "His girl Friday" (1940) Hawksen pelikularen remake bat egiteko eskaintza jaso zuenean, gustura onartu zuen.

Chicago, 1929. Prentsa gela batean bildutako zenbait kazetari, Earl Williams izeneko presoaren exekuzioaren zain daude, epaiaren baieztapen ala azken uneko indultua zein barkamena itxaroten. Edozerk balio du titular erakargarriena eta informazio esklusiboena lortzeko, nahiz eta etika zein moralaren  kontra egon. Hildy Johnson (Jack Lemmon) 'The Chicago Examiner' egunkariaren kronista nagusia da, Earl Williamsen prozesua hasieratik jarraitu duen arren dena bertan behera uztea erabakitzen du bere neskalagunarekin ezkontzeko. Walter Burnsek (Walter Matthau), honen nagusiak, ez du hori onartuko eta edozer egingo du bere langile hoberena kazetari lanean jarrai dezan. 


Billy Wilder gidoilaria izan aurretik kazetaria izan zen; honen filmografian bi pelikula aurkitzen ditugu kazetarien jardunaren inguruan. Batetik "Ace in the hole" (1951) non Kirk Douglasek zauritu baten agonia luzatzen duen, ahalik eta erreportaje esklusibo eta morbosoena idazteko. Bestetik, aztergai duguna, "The front page" (1974). Bietan kazetarien zinismoa erakutsi eta kritikatzen du Wilderrek, gezurrez eta gehiegikeriez betetako albisteak, moralki zalantzak sor ditzaketen ekintzen defentsa... Guzti honen helburu bakarra, ahalik eta egunkari ale gehien saltzea da.

Erritmo bizia duen komedia dugu hau. Howard Hawksen lanean Hildyren rola Rosalind Russell aktoresak betetzen zuen eta Walter Burnsena Cary Grantek. Honetan, maitasun istorio klasikoa ematen da, hau da, heroiak neska lortuko du sari gisa. Aldiz, Billy Wilderren lanean Hildyren rolean Jack Lemmonekin topo egiten dugu, beraz, bi protagonisten arteko "maitasun istorioa" desagertzen da, edo... Hildy eta Walterren amodio-gorroto harremana, "bromance" baten adibide izan daiteke?

Istorioaren oinarri berbera da, baina Wilderren moldaketak "mala letxe" gehiago du, eta horrek mesede egiten dio. Walter Burnsen eskrupulurik gabeko egunkari baten zuzendariaren pertsonaia oso ona da. Matthau eta Lemmonen artean kimika handia zegoen eta hau pelikula desberdinetan ustiatzen jakin zuten. Wilderrekin guztira hiru pelikula egin zituzten: "The fortune cookie" (1966), "The front page" (1974) eta Wilderren azken pelikula izango zena, "Buddy, Buddy" (1981).

Ondo landutako pertsonaiak eta istorioa, erritmo bizia duena gainera... Pelikularen elementu guztiek egiten diote komikotasunari mesede. Eszena guztien artean hau aukeratu dut, albiste bat nola idatzi behar den jakin nahi? Klikatu bideoan!


7/3/12

"Double Indemnity" (1944) - Iruzurraren espirala

Billy Wilder batez ere zuzendu zituen komediengatik ezaguna da. Hala ere, ez zen hori landu zuen genero bakarra. Honen filmografian drama, melodrama, komedia erromantikoa zein zine beltza aurki dezakegu ere. Azken genero honen baitan "Double Indemnity" aurkitzen da. Wilderrek Raymond Chandlerrekin batera idatzi zuen istorio hau, narrazio eta forma aldetik oso landuta dagoen pelikula dugu.

Zine beltzak genero bezala zenbait elementu bereizgarri ditu eta hauek pelikulan aurkitzen ditugu. Batetik, istorioaren protagonista dugu, Walter Neff (Fred MacMurray). Heroi atsekabetu edota zauritu bat. Walterren ekintzek gorrotoa, dirua, inbidia zein desira izango dute abiapuntu. Bestetik, "femme fatale"-ren figurarekin topo egiten dugu, Phyllis (Barbara Stanwyck). Emakume kontrolatzailea, erdi zintzo erdi maltzurra, gizonen desirarekin jokatzen dakiena. Walter Neffek aseguru etxe batean lan egiten du, honen ardura, aseguru etxeari egindako iruzurrak salatzea da,enpresak ahalik eta kopuru baxuena ordaindu dezan. Inspekzio batean Phyllisekin topo egingo du. Desira, handinahia, traizioa, eta hilketa bat. Phyllisek Walter Neffen bizitza erabat aldatuko du.

Istorio honetan berriz aurkitzen dugu narratzailearen figura, kasu honetan Walter Neffek gertatutako guztia aitortzen digu hasieratik. Pertsonaien bikoiztasuna nabaria da genero honetan, guztiek zerbait ezkutatzen dute. "Double Indemnity" filmak oso forma landua du eta hau azaldu eta erakusteko modu hoberena bi eszenen arteko konparaketa egitea dela pentsatu dut. Parekoak diren bi eszena hauek konparatzerakoan pertsonaiek istorioan zehar izan duten garapenaz jabetu gaitezke, eta gainera bikoztasuna eta iruzurraren ideia indartzen duten zenbait elementu zinematografikoen erabilera bikainaz ere.


1) Neff-ek Phyllis ezagutzen duen eszena. Lau minutu luze irauten duen eszena honek pentsatzen dugun baino informazio gehiago ematen digu. Nire ustez, Phyllisen pertsonaiaren aurkezpena oso ona da. Baina pausuz pausu joan gaitezen. Lehenik eta behin, hasieran pertsonaien artean "altuera" desberdintasun bat dago. Phyllis goian dago eta Walter behean, eskailerak euren artean. Phyllis da egoera kontrolpean duena. Billy Wilderrek Phyllis Walterren desira objektu gisa erakusten digu, oinean daraman eskumuturrekoa erakutsiz eta geroago hau planoaren erdigune bihurtuz. Behin eskailerak jaitsita, Phyllis ispilura hurbiltzen da. Ispiluek elementu zinematografiko gisa bikoiztasunaren ideia indartzen laguntzen dute. Ispiluan islatzen den hori zerbait ezkutatzen duen 'fatxada' bat delako, gezurrezko zerbait. Neffek ispiluan ikusten duen horretaz maitemintzen da. Eszenak jarraitzen du. Phyllis eta Neff egongelan daude, une honetan argiztapena elementu garrantzitsu eta adierazkorrean bilakatzen da, sortzen diren itzalek Neff harrapatzen dute, kartzelaratzen dute. Modu horretan, formaz baliatuz, Wilderrek aditzera ematen digu Walter Nefferen patua definituta dagoela. Tratamendu aldetik eszena itzela.


2) Eszena hau pelikularen amaieratik hurbil kokatzen da, hasierako tokira bueltatzen gara. Baina elementu batzuk aldatu dira. Phyllis eserita dago Neff itxaroten. Neff gauzak argitzeko helburuarekin sartzen da egongelan, Phyllisen benetako helburu eta iruzurrez ohartu da. Eszena aurrekoa baino ilunagoa da. Rolak aldatu egin dira oraingoan, Neff da egoera  kontrolpean duena, Neff gainetik begiratzen du. Hau zutik dago Phyllis eserita dagoen bitartean. Itzalak kasu honetan bi pertsonaiak kartzelerazten dituzte. Ez dute ihesbiderik.

Bi kasuetan aipatutako elementu desberdinek egoera indartzen dute, esanahiez betetzen dute. Esan bezala elementu zinematografikoek askotan hitzek baino informazio gehiago ematen digute (argiztapena, atrezzoak, aktoreen zuzendaritza onak...). Billy Wilderrek "Double Indemnity"-n zine beltzaren elementu eta kodigo guztiak erabili zituen,, formaz ere arduratzen zela erakutsiz. Maisu lana.

6/3/12

'Sunset Boulevard' (1950) - "Nire lehen planorako prest nago"

Zine mututik soinurako trantsizioa erakusten duten filmen artean Billy Wilderren "Sunset Boulevard" melodrama aurkitzen dugu. Pelikula iluna da eta trantsizio honek eragin zituen ondorio negatiboak erakusten ditu. Narrazio bitxia du pelikulak, hasieran ikusten duguna ikuslearen interpretazioa erabat baldintzatzen duelako, hildako pertsona bat da narratzaile, Joe, idazlea eta gidoilaria (William Holden).

Joe bozeramaile gisa erabiliz, Norma Desmond (Gloria Swanson) aktoresaren istorioaren berri dugu. Norma Desmond zine mutuaren garaian izar handi bat izan zen, baina soinua heldu zenean bere ahotsa aproposa ez zela argudiatuz, pantailetatik baztertu egin zuten. Joeren heriotza aitzaki gisa hartuz Norma Desmonden bizitza hobeto ezagutuko dugu, izar baten dekadentzia, Normaren infernurako jaitsiera. Horretarako konpainia ezin hobea izango du Normak, Sunset Boulevard pelikulan Eric von Stroheim, Buster Keaton edo Cecil B. De Mille, zine mutuaren garaiko pertsona garrantzitsuak, ikonoak, ikusten ditugulako.

Norma Desmond-en istorioa nolabait Gloria Swansonek bizi zuenarekin lotuta dago, beraz, ondoko galdera planteatu dezakegu, noren bizitza ikusten ari gara pantailan? Norma Desmond ala Gloria Swanson berarena? Maitasuna, gorrotoa, ezinegona eta zoramena ikusten ditugu pelikula honetan. Melankoliaz begiratzen du atzera, Hollywoodeko urrezko garai horretara.


"Bazen garai bat non mundu guztiaren begiraden objektu ziren. Baina hori ez zen nahikoa. Ez horixe. Mundu guztiaren entzumenaren jabe izan behar zuten ere. Orduan bere ahohandiak zabaldu eta hitz egiten hasi ziren. Hitz egiten! Hitz egiten! Hitz egiten!"

Hitz hauekin Norma Desmondek soinuari zion gorrotoa adierazten du. Zine mutuan eszenarioak erraldoiak ziren eta interpretazioak keinuen gehiegizkotasunaren menpe zeuden. Norma Desmonden inguruan dagoen guztia ia barrokoa da, erraldoia, gehiegizkoa, faltsua. Gloria Swansonek bere bizitzaren interpretazio hoberena egiten du, ikusten duguna berari bizitza errealean gertatu zitzaionaren hurbil dagoelako, ideia hau indartzeko helburuarekin, pelikulan Gloria Swansonen lehen lanen artxiboko irudiak ikusten ditugu. Melodramaren generoan "Sunset Boulevard" maisu lan bat dela uste dut. Pelikulan Norma Desmonden zoramenaren sinbolo bilakatzen diren zenbait elementu aurkitzen ditugu, hala nola, ispiluak, makilajea, jantziak edo mozorroak.

"Sunset Boulevard"ek nire ustez gidoi oso ona du, esaldi esanguratsu eta kritikoez betetakoa. Billy Wilderrek pelikulei amaiera dotore bat emateko orduan esku ona zuen, eta melodrama hau horren eredu da. Pelikula honen amaierako eszena itzela iruditzen zait, Norma Desmond eskaileretatik jaisten, eta kamerara hurbiltzen doa bere irudiak fokua galtzen doan bitartean; nolabait Norma Desmond "mamu" batean bilakatzen da kameraren aurrean.


"Ikus dezakezuenez, hau da nire bizitza. Beti izan da. Ez dago besterik. Soilik gu, eta kamerak, eta kanpoan, iluntasunean, dagoen jende zoragarria. Oso ondo, De Mille jauna. Nire lehen planorako prest nago".

5/3/12

'The Apartment' (1960) - Apurtutako ispilua

Billy Wilderrek zuzendutako filmen aste 'berezi' honi  hasiera emateko, 'The Apartment' aukeratu dut. Nahiz eta komedia erromantiko gisa definituta egon, nire ustez, tragikomediara hurbiltzen den pelikula da. Wilderren filmeetan beti klasikotasun ukitu bat antzeman daiteke, eta 'The Apartment' horren adibide dugu. Pelikula 1960an estreinatu zen, zuri beltzean.

Wilderrentzat Jack Lemmon gizon arruntaren rola hobeto betetzen zuen aktorea zen, bere 'John Doe' partikularra, C.C.Baxter perfektua. Zazpi pelikula desberdinetan kolaboratu zuten, bere aktore fetitxea zen. Lan talde bikaina osatzen zuten.


C.C.Baxter (Jack Lemmon) enpresa erraldoi bateko langile bat da,  inori axola ez dion "inurri" bat. Baxterrek bi helburu ditu bere bizitzan, amodioa eta lana. Amodioari dagokionez, Baxter Fran Kubelikez (Shirley McLaine) maitemintzen da, enpresaren igogailuzainetako bat da Fran. Lanari dagokionez maila-igoera bat lortu nahi du bere errutinaz nazkatuta baitago, hori dela eta bere apartamendu txukuna nagusien esku utziko du, bertara euren "affair"-ak eraman ditzaten. Mesede horiei esker, Baxterrek desiratutako igoera lortzen du. Billy Wilderrek istorio honen bidez amerikar gizarte eta sistema kapitalista zeharka kritikatzen du, gezurretan eta mozorroetan oinarritutako gizarte bezala erakutsiz.

Pelikulan bada maite dudan eszena bat, elementuen erabilpen onaren adierazle dena. Baxterrek Fran Kubelik bere bulegora gonbidatzen du bere igoeraren berri emateko eta erosi berri duen kapela erakusteko. Baxter une horretan zoriontsu da, arrakastatsu sentitzen da. Baxterrek Kubelik-i galdetzen dio ea kapela gustuko duen ala ez, eta honek ispilu txiki bat usten dio bere burua ikus dezan.

Baxterren aurpegia erabat aldatzen da Fran Kubeliken ispilua ikusterako orduan, bere zoriontasuna erabat desagertzen da, triste dago. Ispilu hori aurreko gauean aurkitu zuena zen; Sheldrake jaunari, bere nagusiari, goizean goiz bueltatu dion ispilu berdina. Kubelik bere nagusiaren amorantea dela jabetzen denean, Baxterren aurpegian mina islatzen da, dezepzioa agian. Biak galtzaileak dira, apurtutako ispiluak. Berdinak dira.

  
Baxter (Jack Lemmon): "Ispilua... Apurtuta dago".
Kubelik (Shirley McLaine): "Bai, badakit. Modu horretan gustatzen zait. 
Horrela, ispiluak sentitzen naizen moduan islatzen nau".

Duintasuna da geratzen zaien gauza bakarra eta honen alde borrokatzeko gogo gutxi dutela dirudi. Esan bezala elementu desberdinek, hala nola kapelak eta ispiluak, esanahiez hornitzen dute eszena arrunt bat izan zitekeena. Pelikula hau asko gustatzen zait, kontatzen duen istorioa eta agertzen diren pertsonaiak errealak iruditzen zaizkidalako, eta behin baino gehiagotan aipatu dudanez, tragikomikotasuna gustuko dudalako.

Kuriositate gisa, Billy Wilderrek Shirley McLaine eta Jack Lemmonen arteko kimika eskasa izango zela pentsatzen zuen, baina oker zegoen. Bikotearekin errepikatuko zuen "Irma la Douce" (1963) pelikulan. Pelikula hau musikal bat bezala planteatu zen, baina azkenean ideia hori ukatu eta komedia erromantikoan bilakatu zen. Pelikula alai eta koloretsua, 'The Apartment'-en kontrakoa ia,  fikziozko Paris baten kaleetan kokatzen da eta gainera, amaiera nahiko kuriosoa du. 

4/3/12

'Wilderrek egingo lukeen bezala' zineblogaren izenaren jatorria

Zineblog honen izena, "Wilderrek egingo lukeen bezala", baliteke luzeegia izatea, hala ere zergati bat du, eta uste dut zergati hori azaltzeko unea heldu dela.

Zuzendari askoren lana gustatzen zait, baina guztien artean nire faboritoa Billy Wilder da. Zine munduaren parte garrantzitsua izan aurretik kazetari lanean aritu zen, eta zuzendari bilakatu baino lehen gidoilaria izan zen.

Gidoilari bezala Howard Hawks-en "Ball of fire" (1941) eta Ernst Lubitschen "Ninotchka" (1939) pelikulen gidoilaria izan zen. Nolabait, Hawks eta Lubitsch honen maisu edota mentore bihurtu ziren.

Zuzendari bezala genero desberdinak landu zituen. Batzuen ustez formalki ez zen zuzendari ausartena, bere pelikulek beti kutsu klasiko bat zutelako. Honen pelikulen indarra narrazioan zegoen, honen erritmo eta pertsonaia 'inperfektuen' sorreran. Horretan, bikaina zen.


Billy Wilderrek bere bulegoan 'kartel' bat zuen eskegita, horretan zera jartzen zuen: "Egin ezazu Lubitschek egingo lukeen bezala"; ideia horri omen eginez eta nolabait katearekin jarraituz sortu zen "Wilderrek egingo lukeen bezala" zineblogaren izenaren ideia.

10 urte pasa dira Billy Wilder hil zenetik (2002ko martxoaren 27an), beraz omenaldi gisa, eta urteurren hau aitzaki gisa hartuz, aste "monotematiko" bat egitea pentsatu dut, honen filmografiatik gustukoen ditudan pelikulen artean zazpi lan gogoratuz, bihar hasiz: "The Apartment" (1960), "Sunset Boulevard" (1950), "Double Indemnity" (1944), "The front page" (1974), "One, Two, Three" (1961), "Sabrina" (1954) eta "Some like it hot" (1959)

Espero zuen gustukoa izatea.

2/3/12

'The Notebook' (2004) - Allie eta Noah-ren istorioa

'The Notebook' hamaika aldiz ikusi dudan pelikula horietako bat da. Genero erromantikoaren baitan pelikula on dezente aurki ditzakegu, gainera drama erromantikoak badira hobe. Topikoz betetako pelikula dela esan daitekeen arren, badira zenbait elementu drama erromantiko arruntetatik bereizten dutena; adibidez, pelikularen girotzea, soinu banda, fotografia, erritmo eta aktoreen lan ona.

Batetik neska diruduna dugu, bestetik mutil langile xumea. Allie eta Noah dira 40.hamarkadan kokatutako istorio honen protagonistak, gure Romeo eta Julieta partikularrak. Noah-k Allie ezagutzen duenean berehala maitemintzen da, eta Allieren arreta lortzeko edozer gauza egiteko prest egongo da. Gau batean Noah-k martxan dagoen noria batean igotzen denean desiratutako Allie-ren baiezkoa lortuko du.

Eszena horrek beti "East of eden" filma gogorarazten dit, Julie Harris eta James Dean norian igota dauden eszena konkretuki.

'The Notebook' (2004)                                                                      "East of Eden" (1955)
Pelikula erromantiko gehienetan gertatzen den bezala, kontatzen dizkiguten istorioak errealitatean gutxitan ematen dira, hala ere, gu inozo zamarrak garenez (ni gutxienez) guztia sinesten dugu. Kontatzen ari diren istorioa sinestean datza pelikula baten arrakasta. 

Noah eta Allie dira bere maitasun istorioaren idazle eta narratzaile, flashbacketan oinarrituz euren bizipenen berri izango dugu. Onak diren pelikula erromantikoetan beti aurkitzen dugu ikuslearen memorian txertatuko den eszena tipo bat, musu baten eszena izaten da maiz; eta gainera kriston euri zaparrada erortzen ari bada justu une horretan, askoz hobeto. 'The Notebook'-en Ryan Gosling eta Rachel McAdams, hau da, Noah eta Allie, eszena tipo honen eredu bihurtzen dira.


Askotan istorio on bat izatearekin ez da nahikoa, aktoreek kimika izan behar dute eta 'The Notebook'-en kimika hori nabaria da; Ryan Gosling eta Rachel McAdams bikote ederra osatzen dute, baita James Garner eta Gena Rowlands ere (Noah eta Allie helduak). Eszena tipikoak izan ditzake filmak bai; baina baita hunkigarriaren diren zenbait ere. Pelikula erromantiko aparta iruditzen zait, oraindik ikusi ez baduzue, emaiozue aukera bat.