'Lawrence of Arabia' (1962)

T.E. Lawrence ofizialaren eboluzioa

Ondorengo kritikak spoilerrak ditu.

‘Lawrence of Arabia’ pelikulari buruz hitz egiten dugunean, burura etortzen zaigun lehen gauzetako bat bere iraupena da, pelikulak ia lau orduko iraupena baitu. Hori bai, lau ordu horiek (irekiera eta atseden musikalak barne) ez zaizkit astunegiak iruditu, produkzio zinematografiko itzela delako.

David Lean britainiarrak zuzendu zuzen produkzio mardul hau. Pelikulak Thomas Edward Lawrence (Pter O’Toole) ofizial britainiarraren bizitzaren atal bat erakusten du; gidoia “Los siete pilares de la sabiduria” memoria liburuan oinarrituta dago. Ez dakit zenbatekoa den liburuarekiko fideltasuna, sarean irakurri dudanaren arabera Lawrencen izaera pelikulan ageri dena baino barnerakoiagoa zen, baina beno. David Leanek mito bat sortuko du, eta ez hori bakarrik, horren atzean izkutatzen den pertsona aurkeztuko digu ere.

Pelikulak T. E. Lawrencen heriotzarekin hasten da. Bere hiletan, ezagunek ofizialari buruzko zenbait adierazpen hipokrita egingo dituzte. Askotan egiten den bezala, interesa pizteko errekurtso narratibo ona.

‘Zenbait gizonentzat, ezer ez dago idatzita euren idazten duten arte’. Sherif Ali (Omar Sharif) pertsonaiaren esaldia dugu hori, T. E. Lawrenceen abenturen kidea, eta ofizialaren izaera definitzeko esaldi nahiko ona. Zenbaitetan zalantzak pizten dizkion teoria izan arren, Lawrence ofiziala printzipio horri fidel izango da. Lawrencek bere patua idatziko du, edo hobeto esanda, marraztuko du (goiko planoari erreferentzia eginez). Pelikularen akzioa Kairon kokatzen da, Lehen Mundu Gerran konkretuki. Egokitu dioten azken misioa dela eta, Lawrence desertura joango da, bertako egoera aztertzera, eta behar izatekotan, turkiarren aurka borrokatzera.

T. E. Lawrence ofizialaren garapena

Thomas Edward Lawrence ez zen gizon arrunta (pelikulan diotena kontuan hartuta). Hasieran bere lana mapak marraztera mugatzen dela dirudi, baina azkenean ezinezkoa dirudien amets batengatik borrokatuko du: estatu arabiarraren sorreraren alde. Heroia? Bilaua? Traba?

Desertuan zehar ingurukoak konbentzitzeko eta mugitzeko duen gaitasuna nahiko handia dela ikusiko du. Ausarta, anbiguoa, oldarkorra, karismaduna eta apur bat harroputza. Borrokalari trebea, esnatuta amesten duen horietako bat. Borrokan bizirik sentitzen den arren, egindako sarraskiak gehiegizko karga bat izango dira berarentzat.

Jendea erraz konbentzitzen du, eta jarraitzaileak lortzeko duen erraztasun edo gaitasun hori bere alde erabiliko du. Botereak zoratzen du, gero eta kezka gehiago ditu, eta pisu handiago bat jasan behar du… Konponbide zaila duen barne gatazka bat du: heriotzarekin gozatzen du, eta hori moralaren kontra egiten du.

T.E Lawrece oztopo guztiei aurre egiteko prest dago. Heroi bat izan nahi du, ez gaizkile bat. Bat-bateko arrakastak ustekabean harrapatuko du, tribu arabiarrak berarekin batera borrokatzeko batuko dira lehen aldiz. Miresten dute. Abizenik gabeko gizona izatetik, Arabiako Lawrence izatera igaroko da.

Pertsonaiaren garapena narratiboa izateaz gain, formala ere dela esan dezakegu. Ezkerrean ageri den irudian badira bi unen non, nire ustez, garapen hori formalki adierazita ageri den. Lehenengo irudian Lawrence bulegoan dago, argitasuna nabarmena da eta jarrera baikorra du, edozein misio onartzeko prest dago. Pelikularen lehen atalaren fotogrametako bat da. Bigarren irudian aldiz, gertaera tragikoek berarengan izan duten eragina nabari dezakegu: bere jarrera ezkorragoa da, ilunagoa edo; beraz argiztapena ere horrelakoa izango da. Bere begirada, desertuaren oroitzapenean galduta, argi gehien duen elementua da.

Argitik itzalera, heroi bat izatetik traba bat izatera. T.E. Lawrencen izaera aldaketa edo garapena ere beste modu batez aztertu dezakegu, adibidez, pertsonaiaren “txukuntasuna” kontuan hartuz.

Pelikularen hasieran, T. E. Lawrencek era zuzenean jokatzen ari dela pentsatzen du, baina kezkak gero eta ugariagoak izango dira. Amaieran ez du bere burua ezagutuko. Gunea aztertzera doanean hasieran, bortizkeria ukatzen du, gizon bakezale bat balitz bezala aurkezten da, diplomatikoa. Hasieran gizon irekia da, beti dago bere irudia zaintzen, garbi egon nahi du. Hasierako garbitasun hori amaierako zikintasunarekin talka egiten du. Ez dago diplomaziarako tokirik eskuak odolez zikindu baititu, eta ez hori bakarrik, ondo pasatu du hori egiten.

Mendekuak ohorea ordezkatuko du. Istorio epikoa bihurtu den bizitza arrunta. Arrakasta gehiegizkoa da berarentzat. Maitatuago sentitzen den heinean, gehiago gorrotatzen du bere burua. Alik dioen moduan: ‘If I fear him and love him, how must he fear himself who hates himself?’

Nahiz eta etengabe lehian egon arren, Ali bere abentura kide onena izango da, elkar errespetatzen dute. Bata zuriz jantzita, bestea beltzez, osagarriak dira. Aktore taldearen lana oso ona da. Askotan gertatzen den bezala, David Leanek Peter O’Toole-i eskaini baino lehen; Lawrence ofizialaren rola Maron Brando eta Albet Finneyri eskaini zien. Peter O’Toole garai hartan ez zen aktore oso ezaguna, ezta Omar Sharif ere. Sharif Egipton izar bat zen, baina mendebaldeak gutxik ezagutzen zuten.

Pelikularen argazki lana itzela da. Amaigabea dirudien desertuaren irudiak, edozein espejismo mehatxagarri den tokia… Lokalizazio horiek, ehunka aktoreekin eta Maurice Jarre musikariaren soinu bandaz lagunduta, pelikula esperientzia epikoa egiten dute. ‘Lawrence of arabia’ zinemaren historian egindako produkzio handien eta garestienetako bat da. Gaur egun ‘Lawrence of Arabia’ pelikula bezalako bat egiteko, gutxieneko aurrekontua 250 milioi ingurukoa izango zela komentatu zuen behin Steven Spielbergek. Esan bezala, itzela.